İş Makineleri Kiralamalarında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Birçok iş makinesi kiralama firması, hakkaniyet ilkeleri kapsamında haklı pozisyonda olduğu birçok somut olayda gerekli hukuki önlemleri almaması nedeniyle açmış olduğu davaları kaybedebilmektedir. Bu makalemizde iş makinesi kiralama firmalarının kira sözleşmesi hazırlarken hukuki açıdan dikkat etmesi gereken hususlar açıklanacaktır.

Sözleşme Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

İş makinesi niteliği itibariyle Türk hukukunda taşınır mal olarak sınıflandırılmaktadır ve bu nedenle adi kira hükümleri kapsamındaki düzenlemelere tabidir. Uzun dönem iş makinesi kiralama sözleşmeleri genellikle operasyonel kiralama sözleşmesi olarak tacirler arasında yapılmaktadır. Bu kapsamda tacir taraflar, kanunun emredici hükümlerine aykırı olmamak koşuluyla kira sözleşmelerine birçok hususa ilişkin maddeler ekleyerek detaylı ve bağlayıcı nitelikte sözleşmeler oluşturmaktadır. İşbu sözleşmelerde özellikle aşağıdaki konulara dikkat edilmelidir:

• Cezai Şart Bedeli

İş makinesi kiralama sözleşmeleri hazırlarken dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan birisi cezai şarttır. Kiracı şirketin iş makinesini sözleşme süresinden daha erken bir süre içerisinde geri vermesi halinde sözleşmede belirlenen cezai şart sayesinde kiraya verenin zararı giderilebilmektedir. Cezai şart bulunmayan kira sözleşmesinde, kiracının sözleşme süresinin bitiminden önce makineyi iade etmek istemesi halinde kiraya veren geri kalan aylar için kira bedelini talep edememe riski ile karşı karşıya kalacaktır. Nitekim Türk Borçlar Kanunu’nun belirli süreli taşınır kira sözleşmesinde fesihe ilişkin olan 325. maddesi aşağıdaki gibidir:

“Kiracı, sözleşme süresine veya fesih dönemine uymaksızın kiralananı geri verdiği takdirde, kira sözleşmesinden doğan borçları, kiralananın benzer koşullarla kiraya verilebileceği makul bir süre için devam eder. Kiracının bu sürenin geçmesinden önce kiraya verenden kabul etmesi beklenebilecek, ödeme gücüne sahip ve kira ilişkisini devralmaya hazır yeni bir kiracı bulması hâlinde, kiracının kira sözleşmesinden doğan borçları sona erer.”

Kanun hükmünden anlaşılacağı üzere kiraya veren iş makinesi kiralama şirketi, kiracının iş makinesi kararlaştırılan kira süresinden erken bir tarihte haksız bir şekilde iade etmek istemesi halinde doğrudan geri kalan ayların kira bedeline hak kazanmayacaktır. Ancak iş makinesi benzer koşullarda kiraya verilebileceği süreye ilişkin kira bedelini iş makinesi kiracısından talep edebilecektir. Söz konusu makul süre pratikte yargılama esnasında yapılacak bilirkişi incelemesi ile belirlenmektedir.

• Fesih

Kiraya veren iş makinesi firmaları uzun süreli kira sözleşmeleri sırasında daha iyi bir kiralama teklifi veya fırsatı yakalamalarına rağmen kiracının zararını karşılamaksızın iş makinelerinin geri alamayacaklardır. Kiraya verenler ancak iş makinesi kira sözleşmesine ekleyecekleri tek taraflı ve tazminatsız fesih hakkı ile kiracıya herhangi bir tazminat bedeli ödemeksizin iş makinelerinin geri alma haklarına sahip olacaklardır.

• Bakım ve Arızalardan Sorumluluk

İş makinesi kira sözleşmelerinin bel kemiği noktalarından birisi ise sözleşme taraflarının bakım ve arızalardan sorumluluklarına düzenleyen hükümlerdir. Bu hükümlerin son derece açık ve herhangi bir uyuşmazlığa mahal vermeyecek biçimde kaleme alınması gerekmektedir. Bu bakımdan özellikle bir kira hukukçusunun kira sözleşmesini incelemesi ve gerekli olması halinde revize etmesi önem arz eder.

• Yetkili Mahkeme

Türk Hukukunda Hukuk Muhakemeleri Kanunu m. 117 uyarınca sözleşme taraflarının tacir olması halinde ileride çıkacak uyuşmazlıkların çözüm merci olacak mahkemenin önceden kararlaştırılması imkânı verilmiştir. Ülkemizde dava yoğunluğundan dolayı yargılamaların çok uzun sürdüğü herkes tarafından bilinen bir gerçektir. Özellikle İstanbul’da yer alan adliyelerin çok yoğun olduğu ve bu adliyelerde devam eden davaların kıyasen çok uzun sürdüğü bilinmektedir. Bu nedenle İstanbul dışında olan Yalova Adliyesi ve Gebze Adliyesi gibi kıyasen daha az yoğun olan adliyelerin kira sözleşmesinde yetkili mahkeme olarak seçilmesi uyuşmazlığın daha kısa sürede sonlandırılması bakımından önemlidir.
Yukarıda yazdıklarımıza ek olarak sözleşmenin taraflarının haklarını koruması adına kira sözleşmelerinde aşağıdaki hususlara da yer vermeleri gerekmektedir:

• Taşınır makine kiralamasına ilişkin sözleşmelerde, şirketi temsil eden ve sözleşmeyi imzalayan kişinin mutlaka ticaret sicil gazetesinde resmi olarak temsil ve imza yetkilisi olarak görevlendirilmiş olması gerekmektedir.
• Kiralananın özellikleri (model, marka, üretim yılı vb.) detaylı bir şekilde belirtilmelidir.
• Kiralanan makinelerin ve makinelere ait ekipmanların eksiksiz olarak sözleşmede yer alması gerekmektedir.
• Kira bedeli ve kira bedeli ödeme koşulları net bir şekilde belirtilmelidir.
• Kiralananın geri teslim edileceği yer açıkça belirtilmelidir. Kiralananın kiralamasında ek süre talep edilmesi halinde kira sözleşmesinin nasıl uyarlanacağı açıklanmalıdır.